İran’ın ana metal sanayisi, son yıllarda ciddi bir gelişim göstermiş ve ülke bu alanda küresel ölçekte önemli bir konum edinmiştir. 2024 yılı itibarıyla İran, yaklaşık 90 milyon ton demir cevheri üretimiyle dünya genelinde 6. sırada yer almaktadır. Ülkenin toplam demir cevheri rezervlerinin ise 3,8 milyar ton civarında olduğu tahmin edilmektedir (Tehran Times, 2024). Ham çelik üretiminde ise İran, 2023 yılında 31,1 milyon ton üretimle yine dünya sıralamasında 10. sırada yer almakta ve Batı Asya’nın toplam üretiminin %58,4’ünü tek başına gerçekleştirmektedir (Tehran Times, 2024). İran, 2025 yılına kadar yıllık çelik üretim kapasitesini 55 milyon tona çıkarmayı hedeflemektedir (SteelRadar, 2024).
Bakır üretimi açısından bakıldığında, İran 2020 yılında 313.500 ton üretimle dünya genelinde 16. sırada yer almıştır (TheGlobalEconomy.com, 2020). Alüminyum üretiminde ise ülke, 2024 yılı itibarıyla 380.000 ton üretimle 21. sırada bulunmaktadır (Wikipedia, "List of countries by aluminium production", 2024).
Bu veriler, İran’ın ana metal sektöründe güçlü bir altyapıya ve büyük potansiyele sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle çelik ve demir cevheri üretiminde hem bölgesel hem de küresel pazarlarda etkin bir rol oynamaktadır.
İran, demir cevheri üretiminde Ortadoğu’da ilk sırada yer almakta olup, 2024 itibarıyla yaklaşık 90 milyon ton kullanılabilir demir cevheri üretimiyle dünyada 6’ncı sıradadır (Wikipedia, 2024). Bu üretimin önemli bir bölümü cevher konsantresi ve pelet olarak işlenmektedir. 2023 yılında demir cevheri konsantresi üretimi 46,8 milyon ton, pelet üretimi ise 56,7 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Konsantre üretimi yıllık %9, pelet üretimi ise %4,1 artış göstermiştir (IMIDRO, 2024).
Demir cevheri ihracatında özellikle peletler ön plana çıkmaktadır. 2023 yılında İran’ın demir cevheri pelet ihracatı, bir önceki yıla göre %97 artarak 7,2 milyon ton seviyesine ulaşmıştır (MiddleEastMetals, 2024). İhracatın büyük kısmı Çin ve Güneydoğu Asya ülkelerine yöneliktir. İran’ın toplam demir cevheri rezervi ise yaklaşık 3,8 milyar ton olarak tahmin edilmektedir (Tehran Times, 2024).
Sektörde faaliyet gösteren başlıca şirketler arasında Gol Gohar Madencilik ve Sanayi Kompleksi, Chadormalu Madencilik ve Sanayi Şirketi, Goharzamin, Sangan ve İran Merkez Demir Cevheri Şirketi bulunmaktadır. Bu firmalar, İran’ın demir cevheri ve çelik endüstrisinin temelini oluşturmaktadır.
Demir cevheri ihracatında İran’ın ana pazarı hâlâ Çin’dir; ihracatın %90’dan fazlası bu ülkeye yönelmektedir (Middle East Metals, 2024). İran’ın önde gelen demir cevheri üreticileri arasında Gol Gohar Madencilik ve Sanayi Şirketi, Çadormalu Madencilik ve Sanayi Şirketi ve Goharzamin (Sange Ahane Merkezi) Demir Cevheri Şirketi yer almaktadır. Bu üç şirket, İran’daki toplam demir cevheri üretiminin büyük bölümünü gerçekleştirmekte ve aynı zamanda ihracata yönelik pelet ve konsantre üretiminde de başı çekmektedir (IMIDRO, 2024).
İran, zengin bakır cevheri rezervlerine sahip olan önemli bir bakır üreticisidir. İran’da yıllık yaklaşık 200 milyon ton bakır cevheri çıkarılmakta, bunun yanında 1,2 milyon ton civarında bakır konsantresi, yaklaşık 180 bin ton katot bakır, 210 bin ton anot bakır ve 25 bin ton bakır tel üretimi gerçekleştirilmektedir. Ülkenin en büyük bakır üretim tesisleri, Serçeşme (Kerman), Miduk (Kerman) ve Sungun (Doğu Azerbaycan) bölgelerinde yoğunlaşmıştır (İran Madenleri ve Madencilik Endüstrileri Geliştirme ve Yenileme Kurumu - IMIDRO, 2023).
İran’ın bakır ve bakır ürünleri ihracatı 2023 yılında yaklaşık 230 milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, ithalatı 200 milyon dolar civarındadır. Bakır cevheri ve konsantresi ihracatı ise 600 milyon doları aşmıştır. En önemli ihracat pazarları arasında Çin, Filipinler ve Güney Kore yer almakta olup, özellikle Çin’e yapılan ihracat bakır cevheri ve konsantresinde %90’ların üzerindedir (İran Gümrük İdaresi, 2023).
Alüminyum
İran alüminyum sektörü, yaklaşık 300 binden fazla kişiye istihdam sağlamaktadır. Ülkenin en büyük alüminyum üreticileri arasında Almahdi Şirketi yıllık yaklaşık 65 bin ton, İran Alüminyum Şirketi (IRALCO) 150 bin ton ve Hormozal şirketi ise 110 bin ton alüminyum külçesi üretmektedir. İran’ın tek alüminyum taşı (boksit) üreticisi olan İran Alümina Şirketi ise yıllık yaklaşık 850 bin ton boksit üretmektedir. Boksit rezervleri en çok Kuzey Horasan ve Semnan eyaletlerinde bulunmakla beraber, bu üretim ülkenin boksit ihtiyacının yaklaşık %30’unu karşılamaktadır (İran Madenleri ve Madencilik Endüstrileri Geliştirme ve Yenileme Kurumu - IMIDRO, 2023; IRALCO, 2023).
2024 yılı itibarıyla İran’ın alüminyum ve alüminyum ürünleri ihracatı yıllık yaklaşık 370 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmekte olup, başlıca ihracat pazarları Türkiye (%40), Tayvan (%30), Hindistan (%12) ve Güney Kore (%7) olarak sıralanmaktadır. Alüminyum ithalatı ise yaklaşık 320 milyon dolar olup, ithalatta Çin (%45), Irak (%18), Birleşik Arap Emirlikleri (%10) ve Türkiye (%7) başı çekmektedir (İran Gümrük İdaresi, 2023).
