Tarla ve Bahçe Bitkileri

Tarla bitkilerinde başlıca ürünler buğday, yem mısırı, şeker kamışı, kaba yonca, şeker pancarı, domates, patates, karpuz, arpa ve salatalıktır. Tarla arazilerinin büyük kısmı hububata, özellikle buğday ve arpa için ayrılmaktadır. Yem mısırı, şeker kamışı da en çok yetiştirilen ürünlerdendir.

2023 yılı itibarıyla İran'ın toplam tahıl üretimi 23 milyon tonun üzerine çıkmıştır. Bu üretim içinde buğday 14 milyon ton ile ilk sırada yer almakta, onu yaklaşık 3 milyon tonla arpa ve 1,4 milyon tonla mısır takip etmektedir. Buğday üretimi, bir önceki yıla göre %6 oranında artış göstermiştir (Mehr News Agency, 2023). Pirinç üretimi ise 2023 yılında 3,5 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve önceki yıllara kıyasla artış göstermiştir (Tehran Times, 2023). Yağlı tohumlarda da üretim dikkat çekici düzeydedir; kolza (kanola) üretimi 325 bin ton, soya fasulyesi 170 bin ton ve ayçiçeği 45 bin ton seviyesindedir (USDA IPAD, 2023). Bu veriler, İran’ın tarla bitkileri üretiminde özellikle tahıllar ve yağlı tohumlar alanında üretim kapasitesini sürdürdüğünü göstermektedir.

Bahçe bitkileri üretimi açısından bakıldığında, İran 2023 yılında yaklaşık 19 milyon tonluk toplam üretime ulaşmıştır. Bu üretimin önemli bir kısmını domates, patates, karpuz, salatalık gibi sebzeler ile üzüm, elma, nar, hurma gibi meyveler oluşturmaktadır. Domates üretimi 2023’te 6,5 milyon ton ile öne çıkmıştır (Wikipedia – Agriculture in Iran, 2023). Ayrıca ülke yaklaşık 16,5 milyon ton meyve üretimi ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde en yüksek üretime sahip ülkelerden biri olmuştur (Wikipedia – Fruit Production in Iran, 2023). Üretim coğrafi olarak yoğunlaşmaktadır: buğday özellikle Huzistan ve Gülistan eyaletlerinde; yem mısırı ise Huzistan, Tahran ve Fars’ta yetiştirilmektedir. İran’ın tüm şeker kamışı üretimi ise sadece Huzistan eyaletinde yapılmaktadır (Mehr News Agency, 2023).

İran, yaklaşık 16,5 milyon ton meyve üretimiyle Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde ilk sırada, dünya genelinde ise ilk 10 ülke arasında yer almaktadır (Wikipedia – Fruit Production in Iran, 2023). Başlıca üretilen bahçe ürünleri arasında üzüm, elma, portakal, hurma, nar, mandalina, şeftali, tatlı limon, ekşi limon ve kayısı yer almaktadır. Ayrıca İran, Antep fıstığı, safran, elma ve hurma üretiminde dünya sıralamasında önde gelen ülkelerden biridir (Wikipedia – Agriculture in Iran, 2023).

Üzüm üretimi özellikle Fars, Kazvin, Hamedan ve Rezevi Horasan eyaletlerinde yoğunlaşmaktadır. Özellikle Kazvin eyaletine bağlı Takestan bölgesi, üzüm üretiminin merkezi konumundadır (Eavar Travel, 2024). Elma üretimi ise başlıca Batı Azerbaycan, Doğu Azerbaycan, Fars ve Tahran eyaletlerinde yapılmaktadır (Hina Greenery, 2024). Portakal üretiminin büyük kısmı, yaklaşık %61 oranla Mazenderan eyaletinde gerçekleşmekte, ayrıca Kerman ve Fars eyaletlerinde de önemli ölçüde portakal yetiştirilmektedir (Eavar Travel, 2024). Hurma üretimi ise esas olarak Kerman, Huzistan ve Hormozgan eyaletlerinde yoğunlaşmaktadır (Hina Greenery, 2024). Nar üretiminde Saveh ve Kerman öne çıkarken; mandalina ve tatlı limon, özellikle Jahrom (Fars) ve Mazenderan bölgelerinde yetiştirilmektedir (Eavar Travel, 2024). Şeftali üretiminde Doğu Azerbaycan ve Tahran, kayısı üretiminde ise Urmia (Batı Azerbaycan) öne çıkan bölgelerdir (Hina Greenery, 2024).

Bu veriler, İran’ın sahip olduğu çeşitli iklim kuşakları sayesinde bahçe bitkileri üretiminde hem miktar hem de ürün çeşitliliği açısından önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.